أحكـام ديـون الميـت وحقــوق دائنيــه – دراسة فقهية قانونية مقارنة –

المؤلفون

  • محمد بني سلامة جامعة العلوم الإسلامية العالمية
  • محمد الفاعوري جامعة العلوم الإسلامية العالمية
  • عمـر العكـور الجامعة الأردنية

الكلمات المفتاحية:

أحكـام ديـون الميـت

الملخص

إنّ أحكام ديون الميت وحقوق دائنيه من المسائل المهمة في أيامنا هذه؛ فموضوعات الحق والميراث والديون من الموضوعات التي أشغلت الحيز الأكبر من جهد الفقهاء والعلماء ورجال القضاء والقانون، حيث يُعد موضوع قضاء ديون الميت من الأهمية، وجعل ترتيبه في المرتبة الثانية من الحقوق الثابتة بالموت. وجاءت هذه الدراسة؛ لتبين مفهوم علمي الميراث والتركة وأهميتهما في الإسلام، ثم جاء بيان الحقوق المتعلقة بالتركة، وحق الورثة، وانتهاء شخصية المتوفى القانونية، وآلية حماية ديون أصحاب الحقوق، وآلية إثبات الديون على التركة، وحقوق الغرماء، ومدى استقلالية شخص الوارث عن شخصية المورث تجاه الدائن، وحماية ديون الغرماء.  وقد توصلت الدراسة إلى مجموعة من النتائج منها أن كل وارث ملزم بتسديد نسبة الدين للدائن بنفس نسبة ما آل إليه من التركة، وأن الديون لها أثرها على قسمة التركة، وأن موت المدين له أثره على الدين المؤجل. كما توصي الدراسة بضرورة العمل على استحداث تشريعات خاصة بأحكام ديون الميت، مع ضرورة إيجاد مذكرة إيضاحية لهذه التشريعات وتفسير القرارات القضائية.

السير الشخصية للمؤلفين

محمد بني سلامة، جامعة العلوم الإسلامية العالمية

 

 

محمد الفاعوري، جامعة العلوم الإسلامية العالمية

 

 

عمـر العكـور، الجامعة الأردنية

 

 

المراجع

 Al'abyani, muhamad zayda, sharh al'ahkam alshareiat fi al'ahwal alshakhsiat liqadri basha, markaz aleulama' alealamii lildirasati.

 'Ahmad basyuni, altibi alshareii wamasrah aljarimati, almaktab aljamieiu alhadithi, aliaskandiriata, 1994, ta2.

 Ibin 'amir alhaji, muhamad bin muhamad, altaqrir waltahbira, (risalat almajistir), dar alkutub aleilmiati, 1403hi.

 Bkhit, mahmud warafiquhu, alwasit fi fiqh almawarithu, dar althaqafati, eaman, ta3, 2010.

 Albardisi, muhamadu, almirath walwasiatu, dar aliatihad alearabii liltibaeati, alqahirat: aldaar alqawmiat liltibaeat walnashri, 1384, 1964.

 Bin shasi, jalal aldiyn eabd allah, eaqd aljawahir althaminat fi madhhab ealam almadinati, tahqiq humayd bin muhamad lihamr, 2003, dar algharb al'iislami, bayrut.

 Albhuti, mansur bin yunus, kashaaf alqanae ean matn al'iiqnaei, dar alkutub aleilmiati.

 Altiftazani, maseud, sharh altalwih ealaa altawdihi, masr.

 Aljaraydat alrasmiat aleadad (5578) tarikh 2/6/2019.

 Aljaridat alrasmiati, aleadad (4864) tarikh 19/11/2007.

 Aljaridat alrasmiati, aleadad (5557) tarikh 28/1/2019.

 Alhasni, 'abu bakr bin muhamad bin eabd almuman, kifayat al'akhyar fi hali ghayat aliakhtisari, tahqiq eali eabd alhamidi, dar alkhayri, dimashqa, ta1, 1994.

 Alhatabi, shams aldiyn, 'abu eabd allah muhamadu, mawahib aljalil fi sharh mukhtasar khalila, dar alfikri, 1992.

 Hmadi, nazihi, muejam almustalahati, dar alqalama, 2008, ta1.

 Haydar, ealay, darar alhukaam sharh majalat al'ahkami, taerib fahmi alhusayni, dar alkutub aleilmiati, bayrut, mujalad 1.

 Alkharshi, muhamad bin eabdallah, sharh mukhtasar khalil lilkhirshi, dar alfikri.

 Dradkat, yasin, almirath fi alsharieat al'iislamiati, muasasat alrisalati, ta1, bayrut, 1980.

 Aldardir, 'ahmad bin muhamad, alsharh alsaghir ealaa 'aqrab almasalik 'iilaa madhhab al'iimam malik, dar almaearifi, masr.

 Aldisuqi, shams aldiyn muhamad earafhu, hashiat aldasuqi ealaa sharh alkabira, dar 'iihya' alkutub, alqahirati.

 Aldisuqi, muhamad bin 'ahmad bin earafaha, alsharh alkabir lilshaykh aldirdir wahashiat aldisuqi, dar alfikri.

 Abin aldihan, muhamad bin ealii bin shueayb, taqwim alnazar fi masayil khilafiat dhayieatin, tahqiq salih bin nasir, maktabat alrushdi, alsueudiati, 2001.

 Aldiun aleayniat 'iimaa taealaq bieayn min 'aeyan altarikati, sharh majalat al'ahkam aleadliati, eali haydar.

 Aldhakhirati, alqarafi, 'abu aleabaas shihab aldiyn, aldhakhiratu, tahqiq muhamad haji, dar algharb al'iislamii, bayrut, 1994.

 Aldhiybani, eabd almajid, 'ahkam almawarith waltarikat walwasiati, ta1, dar alkutub alwataniati, libya, 1990.

 Alrazi, zayn aldiyn 'abu eabdallah, mukhtar alsahahi, madat tarka, almaktabat aleasriati, bayrut, 1999.

 Rahmani, 'iibrahim, himayat alduyun fi alfiqh al'iislami, ta1, dar albashayir.

 Ibn rushd aljid, muhamad bin 'ahmadu, albayan waltahsil walsharh waltawjih waltaelili, dar algharb al'iislami, tahqiq muhamad haji, bayrut.

 Alzbidi, muhamad bin muhamad bin eabd alrazaaqi, taj alearusi, majmueat min almuhaqiqina, dar alhidayati, 2010.

 Alzuhayli, muhamad mustafaa, altaamin ealaa alduyun fi alfiqh al'iislamii, wathayiq mutamar altaamin altakafulii al'uwal, alkuayt, 2006.

 Alzuhayli, muhamad mustafaa, alqawaeid alfiqhiat watatbiqatuha fi almadhahib al'arbaeat alqaeida (87), almaktabat alshaamilat alhadithati.

 Alzuhayli, muhamad mustafaa, alwajiz fi 'usul alfiqh al'iislamii, dimashqa, 1998.

 Alzuhayli, muhamad mustafaa, wasayil al'iithbat fi alsharieat al'iislamiati, maktabat dar albayan, dimashqa.

 Alzarqa, mustafaa, almadkhal 'iilaa nazariat alialtizam aleamat fi alfiqh al'iislami, ta1, 1999.

 Zidan, eabd alkrim, alwajiz fi 'usul alfiqh, muasasat alrisalati, ta7, bayrut, 1999.

 Alzilei, euthman bin eulay, tabyin alhaqayiq sharh kanz aldaqayiqi, almatbaeat alkubraa al'amiriati, bulaq, ta1, 1313hi, thuma sawaratha dar alkutub al'iislamiati.

 Alsarukhisi, muhamad bin 'ahmadu, almabsuta, dar almaerifati, bayrut, 1993.

 'Abu sanat, 'ahmadu, alnazariaat aleamat lilmueamalat fi alsharieat al'iislamiati, dar altaalifi, 1967.

 Shafi, nadir eabd aleaziza, al'ahkam alqanuniat liduyun almutawafiy, manshurat nahn walqanunu, aleadad 354 kanun al'awal / 2014 almawqie al'iiliktruni.

 Alshirbini, muhamad bin 'ahmada, dar alkutub aleilmiati, mughaniy almuhtaji.

 Alshirazi, 'iibrahim, altanbih fi alfiqh alshaafieayi, ta1, 2002, ealam alkutub.

 Alsaahib 'abu alqasim 'iismaeil bin eabadi, almuhit fi allughati, almuhaqaq muhamad hasan, 1994, ealim alkutub.

 Alsaawi, 'abu aleabaas 'ahmad bin muhamadi, alsharh alsaghiru, dar almaearifi.

 Sahifat albayan, 1/ 'uktubar/ 2019 almawqie al'iiliktiruniu www.albayan.ae.

 Alsaghir, eabd aleaziz muhamad, huquq aldaayinin fi altarikat fi daw' alsharieat al'iislamiati, alqahirati, ta1, 2016.

 Ibin abdin, muhamad 'amin, radu almuhtar ealaa aldiri almukhtar, dar alfikri, bayrut, ta2.

 Abd albaqi, eabd alfataahi, nazariat alhaq, 1957, ta2.

 Abd alhumid , muhamad muhi aldiyn, 'ahkam almawarith fi alsharieat al'iislamiati, dar 'iihya' alturath alearabii, ta2.

 Ibn alearabii, 'abu bakr muhamad bin eabd allahi, 'ahkam alqurani, tahqiq ealii albajawi, ta2, 1967.

 Algharabili, muhamad bin qasim bin muhamad, fath alqarib almujib fi sharh 'alfaz altaqribi, tahqiq basaam eabd alwahaab, dar abn hazma, 2005.

 Alghazali, muhamadu, alwasit fi almadhhaba, alqahirati, maktabat dar alsalami, 1417hi.

 Ibin farhun, 'iibrahim bin eulay, tabsirat alhukaami, ta1, alqahirati.

 Alfiruz abadi, majd aldiyn 'abu tahir, alqamus almuhita, muasasat alrisalat liltibaeati, bayrut, 2005.

 Qlfiumi, 'ahmad bin muhamadi, almisbah almuniri, almaktabat aleilmiatu, bayrut.

 Ibn qadamat, 'abu muhamad muafaq aldiyn eabd allh bin 'ahmadu, almighniy, maktabat alqahirati, 1968.

 Ibn qadamat, eabd allh bin 'ahmadu, alkafi fi fiqh al'iimam 'ahmadu, ta1, dar alkutub aleilmiati.

 Qalaeaji, muhamad rawasi, almuejam alwasiti, 2/331-332, dar alnafayisi, ta1, 1985.

 Ibin qiam aljawziati, muhamad bin 'abi bakr, alturuq alhakmiatu, maktabat dar albayani.

 Qlkasani, eala' aldiyn 'abu bakr bin maseudin, badayie alsanayie fi tartib alsharayiea, dar alkutub aleilmiati, 1986.

 Kyrh, hasanu, almadkhal 'iilaa alqanun alnazariat aleamat lilhaqa, maktabat alnuwr, munsha'at almaearifi.

 Ibn mazah albukhari, mahmud bin 'ahmad bin eabd aleaziza, almuhit alburhaniu fi alfiqh alniemani, tahqiq eabd alkarim sami, dar alkutub aleilmiati, 2004.

 Malik, 'anas bn malik, almudawana, dar alkutub aleilmiati, ta1, 1415hi.

 Almawirdi, 'abu alhasan eali bin muhamad, alhawi alkabir, tahqiq eali muhamad mueawad waeadil 'ahmadu, dar alkutub aleilmiati, bayrut.

 Almirghinani, eali bin 'abi bakr, alhidayat fi sharh bidayat almubtadi, dar 'iihya' alturath alearabi, bayrut.

 Mislma, 'abi alhusayn bin alhajaaj alqushayri, sahih muslma, bab man tarak malaan flurithathu, hadith raqm (1619).

 Almiqdisi, baha' aldiyn eabd alrahman bin 'ahmadu, aleadat sharh aleumdati, alqahirata, dar alhadithi.

 'Abu minshar, fatimat, 'ahkam alduyun almutaealiqat bialtarikat dirasat fiqhiat muqaranati, risalat majistir, jamieat alkhalil, 2019.

 Manshurat shabakat qanunay al'urduni, almawqie al'iiliktirunii Lawjo.net.

 Ibin manzur, jamal aldiyni, lisan alearabi, bab altaa'i, 2/199, dar sadir, birut.

 Almawsueat alfiqhiat alkuaytiati, wizarat al'awqaf alkuaytiata, dar alsalasili, alkuayti.

 Almawqie al'iilikturuniu www.youm7.com tarikh alziyarat 9/8/2021.

 Alnnwawi, 'abu zakariaa mahyaa aldiyn, rawdat altaalibin waeumdat almuftina, tahqiq zuhayr shawish, almaktab al'iislamia, bayrut, 1991.

 Alhitmi, 'ahmad bin muhamad bin eulay, tuhfat almuhtaj fi sharh alminhaj wahawashi alshurunii waleabaadi, almaktabat altijariat alkubraa, masr, 1983.

التنزيلات

منشور

2023-06-17

كيفية الاقتباس

بني سلامة م., الفاعوري م., & العكـور ع. (2023). أحكـام ديـون الميـت وحقــوق دائنيــه – دراسة فقهية قانونية مقارنة –. المجلة الأردنية في الدراسات الإسلامية, 18(3), 405–433. استرجع في من https://jjis.aabu.edu.jo/index.php/jjis/article/view/60

إصدار

القسم

Articles